จีโนไทป์ คืออะไร และส่งผลต่อลักษณะของเราได้อย่างไร ?

เคยสงสัยมั้ยว่าทำไมคุณถึงมีสีผมหรือสีผิวแบบนี้? อาจมีหลายปัจจัยที่ทำให้มีสีที่แตกต่างกันไป แต่ปัจจัยสำคัญที่ส่งผลต่อลักษณะต่าง ๆ ของร่างกายคือ จีโนไทป์ มาเรียนรู้เพิ่มเติมว่าจีโนไทป์คืออะไร และกำหนดลักษณะของคุณอย่างไร ผ่านบทความนี้ได้เลยครับ

ความรู้เบื้องต้นเกี่ยวกับจีโนไทป์ (Genotype)

จีโนไทป์ ( หรือ จีโนม ) เป็นคำใหญ่ที่หมายถึง องค์ประกอบทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต พูดง่าย ๆ ก็คือ ยีนที่คุณรับมาจากพ่อ แม่ ยีนเป็นเหมือนคู่มือสำหรับร่างกายของคุณ มันให้ข้อมูลเกี่ยวกับการพัฒนาและการทำงานของร่างกายของคุณ

จีโนไทป์ คืออะไร?

จีโนไทป์ของแต่ละคนจะมีลักษณะเฉพาะ และถูกกำหนดโดยการรวมกันของยีนที่คุณได้รับมาจากพ่อ แม่ ยีนเหล่านี้ ส่งต่อถึงคุณผ่าน DNA ของพ่อแม่ ซึ่งเปรียบเสมือนพิมพ์เขียวสำหรับร่างกายของคุณ

โครโมโซม ดีเอ็นเอ ยีน และจีโนไทป์เกี่ยวข้องกันอย่างไร?

โครโมโซม ดีเอ็นเอ ยีน และจีโนไทป์ล้วนเกี่ยวข้องกันเพราะเป็นส่วนหนึ่งของระบบพันธุกรรม ที่กำหนดลักษณะของสิ่งมีชีวิต นี่คือคำอธิบายสั้น ๆ ว่าเกี่ยวข้องกันอย่างไร

• โครโมโซม: โครโมโซมเป็น DNA ยาวขดเป็นเกลียวซึ่งพบในนิวเคลียสของเซลล์ พวกมันประกอบด้วยยีนมากมาย
• DNA: DNA เป็นโมเลกุลที่บรรจุข้อมูลทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต เป็นวัสดุที่ประกอบขึ้นเป็นโครโมโซม
• ยีน: ยีนคือส่วนของ DNA ที่มีรหัสสำหรับคุณลักษณะเฉพาะ เช่น สีตาหรือส่วนสูง เป็นต้น
• จีโนไทป์: จีโนไทป์คือองค์ประกอบทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิตซึ่งกำหนดโดยการรวมกันของยีนที่สืบทอดมาจากพ่อแม่

ดังนั้น โครโมโซม ดีเอ็นเอ ยีน และจีโนไทป์จึงเกี่ยวข้องและทำงานร่วมกันเพื่อกำหนดลักษณะของสิ่งมีชีวิต

จีโนไทป์กำหนดลักษณะอย่างไร?

จีโนไทป์ของคุณเป็นเหมือนชุดคำสั่งให้ร่างกายปฏิบัติตาม มันบอกร่างกายของคุณถึงวิธีการพัฒนา และการทำงาน ซึ่งจะกำหนดลักษณะทางกายภาพและพฤติกรรมของคุณ ลักษณะเหล่านี้อาจรวมถึงสิ่งต่าง ๆ เช่น สีตา สีผม ส่วนสูง และแม้แต่บุคลิกภาพของคุณด้วย

เมื่อสเปิร์มและไข่มารวมกันเพื่อสร้างทารก พวกมันแต่ละส่วนจะมี DNA อย่างละครึ่ง ซึ่งหมายความว่าทารกจะมียีนจากทั้งพ่อและแม่ผสมกัน และจะมีลักษณะบางอย่างขึ้นอยู่กับยีนที่ทารกได้รับมา ตัวอย่างเช่น หากทารกได้รับยีนผมหยิกจากทั้งพ่อและแม่ ลูกก็จะมีผมหยิกด้วย

ประเภทของจีโนไทป์

จีโนไทป์มี 2 ประเภท โฮโมไซกัส และ เฮเทอโรไซกัส

Homozygous หมายความว่าคุณมียีนที่เหมือนกันสองตัวสำหรับลักษณะหนึ่ง ในขณะที่ Heterozygous หมายความว่าคุณมียีนที่แตกต่างกันสองตัวสำหรับลักษณะหนึ่ง ๆ ตัวอย่างเช่น ถ้าคุณมียีน 2 ยีนสำหรับ ดวงตาสีฟ้า แสดงว่าคุณมีดวงตาสีฟ้าแบบโฮโมไซกัส (Homozygous) หากคุณมีหนึ่งยีนสำหรับดวงตาสีฟ้า และอีกยีนหนึ่งสำหรับดวงตาสีน้ำตาล แสดงว่าคุณมีสีตาแบบเฮเทอโรไซกัส (Heterozygous)

ยีนส่งผลต่อลักษณะอย่างไร

แต่ละยีนมีข้อมูลสำหรับลักษณะเฉพาะ ตัวอย่างเช่น มียีนที่กำหนดว่าคุณมีดวงตาสีฟ้า หรือสีน้ำตาล หากคุณมียีนตาสีฟ้า จากทั้งพ่อและแม่ คุณก็จะมีตาสีฟ้า หากคุณมียีนตาสีน้ำตาล จากพ่อแม่คนใดคนหนึ่ง และมียีนตาสีฟ้าจากอีกคนหนึ่ง คุณก็จะมีตาสีน้ำตาล เพราะสีน้ำตาลเป็น ลักษณะเด่น หรือ ยีนเด่น นั่นเอง

ตัวอย่างยีนเด่นและยีนด้อย

ยีนเด่น (Dominant Genes) :

• ตาสีน้ำตาล – หากคุณมียีนเด่นสำหรับดวงตาสีน้ำตาล คุณจะมีดวงตาสีน้ำตาล แม้ว่าคุณจะมียีนด้อยที่เป็นดวงตาสีฟ้า ก็ตาม
• ผมหยิก – หากคุณมียีนเด่นสำหรับผมหยิก ผมของคุณก็จะหยิก แม้ว่าคุณจะมียีนด้อยที่เป็นผมตรง ก็ตาม
• กระ – หากคุณมียีนเด่นที่เป็นกระ คุณก็จะมีกระ แม้ว่าคุณจะมียีนด้อยที่ไม่มีกระ ก็ตาม

ยีนด้อย (Recessive Genes) :

• ดวงตาสีฟ้า – หากคุณมียีนด้อยสำหรับดวงตาสีฟ้าและไม่มียีนเด่นสำหรับดวงตาสีน้ำตาล ดวงตาของคุณจะเป็นสีฟ้า
• ผมตรง – หากคุณมียีนด้อยสำหรับผมตรงและไม่มียีนเด่นสำหรับผมหยิก ผมของคุณก็จะตรง
• ไม่มีกระ – หากคุณมียีนด้อยที่ไม่มีกระ และไม่มียีนเด่นที่เป็นกระ คุณจะไม่มีกระ

ยีนเด่น ก็เหมือนกับ ยีน “จอมบงการ” ที่มักจะเข้ามาจัดการ และแสดงออกอย่างโดดเด่นเสมอ แม้ว่าคุณจะมียีนเด่นเพียงชุดเดียว แต่ก็จะยังแสดงออกมา ในทางกลับกัน ยีนด้อย ก็เหมือนกับ ยีน “ขี้อาย” ที่ จะแสดงออกก็ต่อเมื่อมียีนด้อย 2 ชุด หากคุณมียีนด้อยเพียงชุดเดียว ยีนด้อยก็จะถูกซ่อนเอาไว้

สิ่งสำคัญคือต้องจำไว้ว่าเราทุกคนมีชุดยีนเฉพาะที่กำหนดลักษณะทางกายภาพของเรา เช่น สีตา เส้นผม และสีผิว ยีนเหล่านี้ได้รับมาจากพ่อแม่ของเรา และนี่คือสิ่งที่ทำให้เราทุกคนพิเศษและแตกต่าง

จีโนไทป์และฟีโนไทป์ เหมือนหรือต่างกันอย่างไร?

จีโนไทป์และฟีโนไทป์เป็นคำศัพท์สำคัญสองคำในเรื่องพันธุกรรม แต่แตกต่างกันดังนี้

จีโนไทป์ (Genotype) คือ องค์ประกอบทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต ซึ่งรวมถึงยีนทั้งหมดที่สิ่งมีชีวิตมี แม้ว่าจะไม่แสดงออกมาก็ตาม จีโนไทป์เป็นเหมือนพิมพ์เขียวหรือ แผนสำหรับลักษณะทางกายภาพของสิ่งมีชีวิต

ในทางกลับกัน ฟีโนไทป์ (Phenotype) คือ ลักษณะทางกายภาพที่สังเกตได้ของสิ่งมีชีวิต ซึ่งรวมถึงลักษณะต่าง ๆ เช่น สีตา พื้นผิว ลักษณะของเส้นผม และส่วนสูง ฟีโนไทป์เป็นเหมือนผลิตภัณฑ์สำเร็จรูปที่เรามองเห็นและสัมผัสได้

หากจะเปรียบเทียบให้เข้าใจง่ายยิ่งขึ้น จีโนไทป์ เปรียบเสมือนส่วนผสมที่คุณใช้ในการทำเค้ก คุณต้องใช้แป้ง น้ำตาล ไข่ และส่วนผสมอื่น ๆ ในการทำเค้ก แต่คุณไม่สามารถมองเห็นส่วนผสมแต่ละอย่างได้ เมื่อผสมเข้าด้วยกันแล้ว ส่วนผสมเหล่านี้เปรียบเสมือนยีนในจีโนไทป์ของสิ่งมีชีวิต

ในทางกลับกัน ฟีโนไทป์ก็เหมือนกับเค้กที่ทำเสร็จแล้วที่คุณสามารถมองเห็น ลิ้มรส และรับรู้ถึงเนื้อสัมผัสของเค้ก นั่นเปรียบเสมือนกับฟีโนไทป์ของสิ่งมีชีวิต

โดยสรุปแล้ว จีโนไทป์ คือองค์ประกอบทางพันธุกรรมของสิ่งมีชีวิต ในขณะที่ ฟีโนไทป์ คือลักษณะทางกายภาพที่สังเกตได้ แม้ว่า จีโนไทป์จะเป็นตัวกำหนดฟีโนไทป์ แต่ก็ไม่ใช่ว่ายีนทั้งหมดในจีโนไทป์ของสิ่งมีชีวิตจะแสดงออกมาในลักษณะฟีโนไทป์ทั้งหมด

โดยสรุปแล้วจีโนไทป์ของคุณเป็นเหมือนชุดคำสั่งให้ร่างกายปฏิบัติตาม เป็นตัวกำหนดลักษณะทางกายภาพและพฤติกรรมของคุณและเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของคุณ เมื่อเข้าใจลักษณะทางพันธุกรรมของคุณ คุณก็จะเข้าใจตัวเองมากยิ่งขึ้นครับ

อ่านบทความอื่น ๆ เพิ่มเติม คลิก

ติดตามครูเฟิร์สใน Facebook Fanpage : ครูเฟิร์ส The Guru First คลิก

References

• GENOTYPE. https://www.genome.gov/genetics-glossary/genotype
• genotype. https://www.nature.com/scitable/definition/genotype-234/
• Genes and Chromosomes. https://www.msdmanuals.com/home/fundamentals/genetics/genes-and-chromosomes
• National Human Genome Research Institute. https://www.genome.gov/genetics-glossary/Genomics